Веб-ГМС

Веб-ГМС

Уг нийтлэл нь “Веб-ГМС” нэртэйгээр “Компьютерра” сэтгүүлд №749 2008 онд нийтлэгдэж байсан. Зохиогчид Дубинин М.Ю, Костикова А.М

Энэхүү нийтлэл нь сэтгүүлд нийтлэгдсэнээс бага зэрэг өөр байж магадгүй. Учир нь тодорхой, цаг үедээ нийцсэн, бүх зүйлийг хамарсан нь учир дутагдалтай гэж зохиогчид үзэж байна.

1. Оршил
2. Вэб-зураглалын тодорхойлолт, боломжууд
3. Вэб-зураглалын түүх
4. Вэб-зураглалтай холбоотой хамаарлууд
5. Үндсэн хэрэглэгчид
6. Вэб-зураглалын стандартууд
7. Түүнтэй холбогдох баримт мөн асуудлууд
8. Боломжууд
9. Дүгнэлтүүд

1. Оршил

Сүүлийн жилүүдэд интернэт технологийн хөгжил нь хэрэглэгчдэд мэдээлэл хүргэх шинэ арга замуудыг өгч байна. Энэхүү нийтлэлдээ баримт, мөн боломжуудыг ашиглан веб зураглалын ашигладаг шинэ технологи, түүний түүхээр бага зэрэг аялан одоогийн хэрэглэгч нарыг шинжилнэ. Бид одоогоор байгаа бүх технологийг тодорхой бичин тайлбарлахыг зорьсонгүй, дэлгэрэнгүй сонирхсон хүмүүст веб ашиглахыг зөвлөж байна. Ялангуяа англи хэл дээрх материал нь илүү дэлгэрэнгүй баримт, тайлбарыг өгнө.

2. Вэб-зураглалын тодорхойлолт, боломжууд

Веб-зураглал гэдэг нь компьютерийн технологийн эцсийн хэрэглэгчдэд мэдээлэл эсвэл ямар нэгэн зүйл хүргэдэг салбар юм. Үүнийг интернэтээс гадна бусад үүрэн холбоо ашиглах боломжтой учир хэрэглэхэд тохиромжтой. Мэдээж хэрэг веб зураглал нь гео-мэдээллийн технологийн нэг урсгал нь ойлгомжтой. Ер нь орчуулгын үгс мөн шинэ терминалогит тодорхой орчуулдаггүй. Тийм ч учраас “Веб-ГМС” гэсэн үг англи хэлний толь бичигт байдаггүй. Иймд уншигч уг үгийг web mapping services буюу зураглалын веб үйлчилгээ гэдгээр цаашид ойлгоно. Цаашид текстийн явцад товчлох мөн үл ойлголт үүсгэхгүйн тулд бид веб зураглал гэдэг технологийг ашиглах болно. Мөн өгөгдөл гэдгийн дор орчинд өгөгдлийг ойлгоно. Өөрөөр хэлбэл манай ертөнц дээр оршин тогтнодог зүйлс.

3. Вэб-зураглалын түүх

Ихэнх интернэт төрөлтийн веб зураглалын хэрэглэгчид 2005 оны Google компанийн бүтээгдэхүүнүүдтэй адилтгадаг. Ерөнхийдөө веб-зураглалын төрсөн үеийг 1993 он гэж үзэж болно. Анх уг онд веб-сервис Xerox PARC Map Viewer-р гаргаж ирсэн. Энэ нь хэрэглэгчдэд интерактив хэлбэрт браузераас хайх зүйлээ сервер лүү шууд явуулж, зураглалын зарим хэсгүүдийг GIF хэлбэрт авч болдог байсан юм. Яг үүнээс хойш энэ хуудас нь ба түүний хялбар, эвтэйхэн бүтэц нь маш олон веб-ГМС загварын үндэслэгч болсон аж.

Эхний веб-зураглалын үед уг үйлчилгээний хэрэглэгчид нь маш хязгаарлагдмал байсан. Анхны шилдэг веб-ГМС-ийг анх 1998 онд Их-Британид нээжээ. Уг хаяг нь одоог хүртэл ашиглагдаж байгаа www.streetmap.co.uk сайт юм. Энэ нь маш хялбар ба өмнөхүүдийгээ бодвол маш энгийн хэлбэрээр хийгдсэн, Их Британийн бүх нутаг дэвсгэрийг хамруулсан байдаг. Энэ хялбар хэрэглээ нь мянга мянган хүмүүсийг ихээр татсан гэнэ. Шуудангийн индексийг нь хийгээд хуралдааны төв, байшин болон бусад янз бүрийн зүйлүүдийн байршлийг тун амархан олж дараа нь үүнийгээ (схемээ) хувилж гаргаж ирж болдог гэнэ. 1998 онд бас программ хангамжийн шинэ нээлт гарсан. Энэ нь <<>> юм. Уг программ хангамж нь хэрэглэгчидэд өөрийн гэсэн веб-ГМС-ий Mapserver-ийг бүтээхэд тусалжээ.

Хугарлын цэг нь 2005 он болжээ. 2005 онд Google компани бараг ойролцоо зэрэг 2 маш том 2 глобал сервис гаргажээ. Энэ нь Google-Maps болон Google-Earth юм. Энэ нь маш “өргөн” боломжтойг харуулжээ. Шууд хайх газраа олж болдог мэдээллийг нь шууд хийчихсэн байдаг юм.

Дараагийн 3 жил (одоог хүртэл) веб-зураглалын хэрэглээ болон боломжууд нь маш өндөр болжээ.

Сүүлийн жил хагас болон 2 жилд үнэгүй проектууд маш ихээр гарч ирж, үйлчилгээнүүдийн боломжууд нь ихсэж, үйлчилгээний глобальчлал, улам ихээр ийм үйлчилгээнүүд өдөр тутмын амьдралд орж ирсэн.

4. Вэб-зураглалтай холбоотой үндсэн хамаарлууд

Oрчин үеийн олон төрлийн механизм нь загварчилсан веб зураглал хийхэд тустай. Веб зураглал энгийн классик багаж бүтээе. Мэдээж хэрэг үйлдвэрлэгч бүр багц бүтээгдэхүүн, техникийн үзүүлэлт, интернэт дэхь яамарваа зүйлийг хэвлэн нийтлэх тэр тусмаа энэ нь уншигчидад өрсөлдөөнийг зохицуулах зэргийг ажилдаа уялдуулан дэвшүүлэхийн төлөө ажилладаг байна.

Хийсвэр ертөнц нь интернэт дэхь хамгийн энгийн хурдан бүтээгддэг. Энэ нь үйлчлүүлэгчиддээ хурдан хүргэхээр зохицуулагдсан. Энэ нь интернэт хэрэглэгч гэдэг талаасаа бөгөөд тусгай хавсралт талаасаа. хэрэглэгчийн ГМС (ArcGIS, Google Еarth, Virtual Earth, ArcGIS Explorer) том мөн хэцүү зэрэглэл нь загварчилсан вэб-тэй гүн холбоотой юм. Дүрэм ёсоор, хэрэглэгчийн ГМС , нөгөө талаас вэб -серверийг загварчилж тавьснаар маш том материалтай харьцах үйлчилүүлэгчийн дүр (дүрэм ёсоор бол wxs, см-ээс доош) харин нөгөө талаас, вэб дотор материалын анализ тэр дотор биелэгдэнэ.

Загварчилсан вэб-серверээ бүхэл бүтэн гэр бүлийн бүтээгдэхүүнийг чөлөөтэй мөн тааламжтай хэлбэрээр, олон хэрэглэгчдийн материал нь хурдан вэб-д даатгагдана.

Энэ хэрэгсэл нь хэрэгтэй нөхцөлд загварчилсан нүүр бүтээхийг оролддог. Системийн гол ялгаа нь Googlе Мaps-аас программыг зааварчилдаг бөгөөд өөрийн материал нь нэг ёсны маш хүндрэлтэйгээр суурилуулалтанд эргэж ирдэг. Ихэвчлэн программын анхан шатны мэдлэг шаардагдана. Саяхнаас бий болсон онцгой багаж хэрэгсэл хэрэглэгчийн ГМС , хийсвэр ертөнц , зэрэг нь чухал үүрэг гүйцэтгэдэг.


5. Үндсэн хэрэглэгчид

ГМС-н интернэт рүү нэвтрэх хурд нь хянаж болшгүй процесс юм. Гео-мэдээллийн нийгэмлэгт бүхэл бүтэн түлхүүр байгууллагууд байдаг. Доорхи жишээгээр товчхон төлөөллөгч нарын хамт авч үзье.

Нийгэмлэг ба зохицуулах байгууллагууд:

OGC (Open Geospatial Consortium, http://www.opengeospatial.org) –ашгийн төлөө бус байгууллага. Уг байгууллагын гишүүнчлэлд USGS, NASA, NGA, ордог. Харин чухал буюу гол гишүүд бол ESRI, Google, Microsoft гэх мэт зэрэг компаниуд ордог аж.

Opensource групп:

OSGeo-бас л ашгийн төлөө бус байгууллага. Энэ байгуулллагыг нээлттэй кодтой проектуудыг дэмжихийн тулд бүтээсэн. Уг байгууллагын ерөнхийлөгчөөр нь Frank Warmerdam юм. Тэрээр GDAL/OGR-ийн бүтээсэн ба гол зохиогчдын нэг юм.

Мэргэжлийн ГИС:

ESRI нь ГИС-р мэргэшсэн корпораци юм. Саяхныг хүртэл тэрээр маш хүчтэй өрсөлдөгчгүй байсан байна. Сүүлийн үед зах зээл дээр нэр хүндээ дээшлүүлэхийн тулд ArcGIS Server-ийг хөгжүүлж байна.

Интернэт-авралууд:

Google болон хамтрагчид ( үүнд: Microsoft, Yahoo мөн Yandex нар багтаж байна ) онлайн хэлбэрийн рекламыг хэрэгжүүлсэн.

6. Вэб-картографийн стандартууд

Яг одоо үед программ хангамжийн веб-картографийн нэвтрүүлэх үйл ажиллагаа нь ашгийн төлөө бус олон улсын Open GIS consortium ( OGC, http://www.opengeospatial.org )-оор хэрэгжигддэг. OGS нь 1994 оны 9-р сарын 25-нд байгуулагдсан. Байгуулагдах үедээ нийт наймхан гишүүнтэй байв. 1992-оос 2004 он хүртэл тэдгээрийн тоо 8-аасаа 250 болтлоо өсч, яг өнөөдрийн байдлаар маш том том компани, корпорациуд багтаж байна. Дурьдвал: Boeing, Oracle, ESRI, MapInfo, Integraph, Google.

OGS нь дараахь картографийн web-service-ийн хэлбэрүүдийг санал болгож байна:

Web Map Service (http://www.opengeospatial.org/standarts/wms)

1. Объектын цуглуулбарыг хэлбэр дүрс зургаар дүрслэн үзүүлж параметрүүдийг тодорхойлох ба /орон зайн/ газрын зургийн мэдээллийг хийх явдал юм.
2. Картанд агуулсан зүйлийн мэдээлэл ба түүнийг нөхцлөөр тодорхойлон бичиж үзүүлэх (жишээ нь: объектын шинж чанар ба картын байрлалыг тодорхойлох)
3. Газрын зургийн янз бүрийн загварын мэдээлэлийг серверийн бололцоотойгоор үзүүлэн мэдээлийн тодорхой нөхцөлийг гарган үзүүлэх юм.

Web Feature Service (http://www.opengeospatial.org/standards/wfs)

1. Орон зайн шинэчлэлийн мэдээлэл болон түүний нөхцөлийг тодорхойлон гаргах ба түнш болох Geography Markup Language (GML)-н хэсгийг хавсралтандаа ашиглах.
2. НТТР-н тогтоолын тусламжтайгаар газарзүйн объектын нарийн төвөгтэй аргыг тодорхойлон бичиж стандарт интэрфэйс-д оруулсан.


Web Coverage Service (http://www.opengeospatial.org/standards/wfs)

1. WMS боломжийг өргөтгөхийн тулд газарзүйн мэдээлэлэ ашигласан.
2. WМS-н coverage service боловсруулагдахын тулд газарзүйн орон зайн тодорхой цэг бүр дээрх утга шинж чанарыг үзүүлэх болон зургийг бэлдэж бүтээх бөгөөд серверийн бус тайлбараар гүйцэтгэж болох үеийг хэрэглэх.

Харин орон зайн мэдээг дамжуулж өгдөг янз бүрийн газрын зургийн веб үйлчилгээг нь бүх томоохон тооны чухал стандартны хэлээр амархан ойлгомжтойгоор байдаг.

7. Түүнтэй холбогдох баримт мөн асуудлууд


Нээлттэй гэсэн үгний өсөлт нь, яг л дэлхийд компьютер шиг хурдан хөгжиж байгаа ба программ хангамж нь шинэ нээлттэй баазад харъяалагдах бөгөөд энэ нь энгийн нэгэн хэвийн юмыг хэд хэдэн удаа зарахад тогтоно. Орчин үеийн openstreetmap-н нийтлэг зүйл нь хэзээ нэгэн цагт миний явдаг гудамжинд хэн нэгэнд ямарваа нэг юм буруу санагдах ёсгүй гэсэн үгнүүдээс үүсэлтэй. GРS үйлчилгээтэй хүн бүхэн магадгүй өөрийн мэдэх гудамжаар мөн мэдэхгүй мэдээллээ баазад явуулдаг бөгөөд хүн бүхэнд энэ нь хялбар санагддаг. Маш урт масштабыг зохиосон бөгөөд энэ үйл явдал нь краудсорсинг (crowdsourcing) гэсэн нэртэй. Хагас жилийн дараа гэхэд openstreetmap төсөл нь бүтсэн бөгөөд хэрэглэгчдийн тоо нь 45 000 хүрсэн.
Хэрэглэгчид газрын зургийн алдаагаа засахын тулд краудсорсинг идэвхтэй хэрэглэж байгаа. Google корпораци нь идэвхтэй системийг жилийн хугацаанд ашиглаж байгаа ба геокодинга гэх алдаагаа засч болох аж, дараагийн алхмаасаа Mapmaker системийг гаргаж, гайхалтай нь зохиогч нь Оpenstreetmap юм. Мэдээж хэрэг opensource маш их бухимдал илрэнэ, гэвч таны ажлын амжилт магадгүй Google-д оршиж байж магадгүй.
Энэ нь Google эхлээд openstreetmap-г дэмжсэн учраас бүр ч илүү сонин харагддаг юм. Энэ үйл явдлын өөр нэг маш том цөм болох Yahoo нь маш логиктой ажилладаг:
2006 онд Yahoo нь замын хөдөлгөөн буюу мөн өөр зүйлд openstreetmap-ийг нээлттэй ашигласан юм.

•
Байнгын тохиолдолд байдаг асуудлын нэг бол энэхүү мэдээлэл үнэн бодитой баж чадахуу гэдэг асуудал юм. Сонирхогчийн түвшинд биш асуудал боловсруулах түвшин рүү өсөх тусам эргэлзэх түвшин нэмэгдэнэ.
Энэхүү зохиогч нь хэвлэсэн мэдээллээ шалгасан эсэх “би ямар түвшинд итгэж болох ” зэрэг асуултууд гарч ирнэ. Гэвч одоо тийм ч олон хэрэглэгчид биш, харин мэдээллийн гол хэрэгсэл нь газарзүйн талаас бодож авч үздэг. Магадгүй ирээдүйд бид маш гүн гайхашралд автах нь дамжиггүй.

Одоог хүртэл тэр холбоон дотроо нийтийн хөгжилтэй дурсамжуудыг маш авъяаслагаар хийсээр байгаа ба газарзүйн материалууд нь инфармацилагдаагүй байдаг.
Ганц варианттай дүнгүүдийн чанар нь өгөгдсөн ба өгөгдөөгүй гэж хуваагддаг. өгөгдсөн нь өөрөө өгөгдсөн ба тайлбарласан мэдээлэл нь, товч тодорхой чанар итгэл зэргийг агуулсан бадаг.
Нэг бодлын “харъяалагдах” дээрх тоочмон зүйлүүдээс нөгөө талаас нь бөгөөд мөн олон өөрчлөлттэй сиандарт өгөгдөөгүй нь автомат хувтарийн дагуу хэцүү мөн хэцүү өгөгдсөн процесс.

•
Орчин үеийн веб харилцааны хамгийн эмзэг асуудлын нэг нь зохиогчийн эрхийн асуудал болж байна. Одоо цагт мэдээллийн тархалтын хууль ёсны асуудлын орон нутгийн шинжтэй тархай бутархай байгаагаас ихэнх компаниуд “эсвэл бүгдээрээ, эсвэл аль аль нь ч биш” гэсэн зарчимаар ажилж байна. Тиймээс мэдээлэл нь компьютерийн тодорхой тооны ажилчидын хооронд компьютерын дотоод сүлжээнээс цааш хэтрэхгүй, эсвэл цаашид хянахад хэцүү боломжгүй болж байна гэсэн үг.Яагаад гэвэл ихэнх компьютерууд мэдээлэлээ веб хуудсанд хэвлэх болсон юм.

Тэрнээс гадна,интернет сервисийн графикаар хүмүүсийн тоо өсч байгаагаас гадна,
1) гана хальсыг янз бурийн эх сурвалжтаи холбох,
2) бичиг баримт сайн нягтлаж шалгах,
3) өөрийн матeриалд хийж үндэслэдэг –
мөн бүх явдалд информаци ашиглаж мөн цаашдын байх онцлог бас зөвшөөрөгчийг нягтлах юм. Жинхэнэ цагт нэг ч тоочсон боломжуудаас, хүргэгчийн талаас маш их юм шаардагдана. Үндсэн санаа нь ганц систeмээс үүснэ. Сонирхолтой анализыг дараа асуудал мөн эдийн H.J.Onsurd шийдсэн.

(www.sli.unimelb.edu.au/research/SDI research/Presentations/CommonsAndMarketMelbourne.ppt).

8. Боломжууд

Дүн шинжилгээ

Орон зайндүн шинжилгээ нь зөвхөн томоохон компаниудын өдөр тутмын эцсээр зорилтоо бодоход үл ашиглададдаг байна.
Орчин үеийн арга барилаар зөвхөн вебийн дүнг нийтлэх биш харин задран судлах ажиллагааг тусад нь дэвшүүлэх явдал юм. Жишээлбэл: ArcGIS-н тусламжтайгаар ажиллагааг бүдүүвчилсэн байгуулах ба түүнийг мөн ArcGIS Server-н тусламжтайгаар хэвлэн нийтэлж тухайн вебийг шууд боловсруулахын тулд ArcGIS Explorer-г ашигладаг байна. Жишээлбэл: Бид бол дугуйчид ба хэрчигдсэн газар нутгаар рельефийг тооцож хамгийн оновчтой чиглэлийг гаргахыг хүсэж байна.
Сүүлийн үеийн “нээлттэй эх сурвалж” арга барилын дүн шинжилгээний жишээ нь WP Server болсон байна.

9. Төгсгөл, дүгнэлтүүд

Орчин үеийн веб зураг зүйн хөгжил гэдэг нь ямар ч эргэлзээгүйгээр нэг зааварлагчийн доор хоорондын зайг багасгах замаар мэдээллийг дамжуулах үйл явцыг нэмэгдүүлж, хүчин чадал ихтэй компьютер технологийг өдөр бүрийнхээ ахуй амьдралд ашиглаж буй явдал юм.
Мөн бид энэ бүх гайхалтай үйл явдлийн гэрч болж байна.

Орчуулсан: Б.Наранчимэг